51 năm đã trôi qua, nhưng chiến thắng “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không” đã đi vào lịch sử dân tộc ta như một chiến thắng chói lọi, một kỳ tích vô song của thế kỷ XX. Chiến thắng vĩ đại này là sự minh chứng hùng hồn về ý chí, bản lĩnh khí phách và sức mạnh của văn hóa Việt Nam, là chiến thắng của lòng tự hào, tự tôn, tự trọng, của đức hy sinh cao thượng Việt Nam.
Trong Chiến dịch “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không”, chúng ta phải đối mặt với một cuộc chiến tranh điện tử hiện đại nhất của Mỹ trong thế kỷ XX. Cuộc chiến tranh điện tử này là một hình thái tổng hợp giữa yếu tố kỹ thuật của các thiết bị điện tử tối tân nhất với các thủ đoạn chiến thuật cực kỳ tinh vi và lợi hại. Bằng hệ thống gây nhiễu điện tử này, theo tính toán của Bộ Chỉ huy không lực Hoa Kỳ, lực lượng pháo đài bay B52 trở thành lực lượng tập kích đường không khổng lồ nhưng lại là lực lượng " tàng hình" nên sẽ loại hoàn toàn tên lửa và pháo phòng không ra khỏi đối tượng tác chiến.
Trong cuộc chiến đấu không cân sức này, quân dân Hà Nội, Hải Phòng, mà nòng cốt là lực lượng phòng không-không quân, đã đi vào trận quyết chiến 12 ngày đêm lịch sử với sự quan tâm đặc biệt của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Từ kết quả điều tra nghiên cứu cách đánh B52 ở vùng trời Quảng Bình, Vĩnh Linh, Nghệ An và biên giới Việt – Lào, cùng những kinh nghiệm xương máu trong phương pháp "vạch nhiễu" tìm B52 của tên lửa và MIG21 trên vùng trời khu vực này, Bộ tham mưu quân chủng cùng các binh chủng của quân chủng đã tổng kết biên soạn được các tài liệu vô cùng quý giá.
Các tài liệu này thực sự là Cẩm nang quý để truyền thụ và tổ chức luyện tập thành thạo từng cách đánh cụ thể cho từng đối tượng cụ thể. Riêng cuốn Cẩm nang đánh B52, tập thể những chuyên gia biên soạn cuốn sách này đã được đưa đến các tiểu đoàn tên lửa ở Hà Nội, Hải Phòng, Nghệ An để huấn luyện cho các kíp trắc thủ.
10h30 ngày 17/12/1972, theo lệnh của Bộ Tổng tham mưu, toàn bộ lực lượng của quân chủng phòng không – không quân, cùng lực lượng dân quân tự vệ của Hà Nội, Hải Phòng… đã vào tư thế sẵn sàng chiến đấu cao nhất. Quân dân Hà Nội, Hải Phòng… đã thực sự chủ động đi vào chiến dịch lịch sử 12 ngày đêm tháng chạp năm 1972.
Đêm ngày 18/12, binh chủng ra đa cảnh giới dẫn đường đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ canh trời Tổ quốc. Lúc 19h, Đại đội 16 ra đa phát hiện có nhiễu B52 của Mỹ, kíp trắc thủ trực ban của đại đội đã kịp thời thông báo những tọa độ đầu tiên của B52 khi đang bay lên phía Thượng Lào. Khi tốp B52 đầu tiên còn cách Hà Nội 300 km, toàn bộ lực lượng của Quân chủng phòng không – không quân vào tư thế sẵn sàng chiến đấu cấp I. Đến 22h20, thực hiện lệnh của Tiểu đoàn trường D59.E261, sĩ quan điều khiển Dương Văn Thuận đã ấn nút phóng đưa quả đạn tên lửa mang số hiệu C202A vạch trời đêm bay trúng đích hạ tại chỗ chiếc B52-G xuất phát từ Guam, rơi xuống địa phận Phù Lỗ, Đông Anh, Hà Nội. Đây là chiếc B52 đầu tiên của Mỹ bị bắn rơi tại chỗ trong chiến dịch, cũng là chiến công đầu, ngay trong ngày đầu của quân dân Thủ đô anh hùng. Đêm đầu tiên của chiến dịch, quân dân ta bắn rơi 3 pháo đài bay B52, bắt sống 7 giặc lái.
Trong Chiến dịch “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không”, quân và dân ta đã bắn rơi 81 máy bay, trong đó có 34 máy bay B.52 (riêng Hà Nội bắn rơi 25 chiếc B.52), 5 máy bay F.111, 42 máy bay chiến thuật các loại; tiêu diệt và bắt sống gần 100 phi công. Chiến thắng 12 ngày đêm cuối năm 1972 đã khởi nguồn cho sự sụp đổ chế độ thực dân kiểu mới, buộc Mỹ phải ngồi lại đàm phán với ta ở Hội nghị Pa-ri và ký “Hiệp định về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam” (ngày 27/1/1973).
BChiến thắng "Điện Biên Phủ trên không" là đài vinh quang chói lọi, là niềm kiêu hãnh tự hào về Đảng vĩ đại, Bác Hồ kính yêu, về dân tộc Việt Nam anh hùng và quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng, về quân chủng phòng không – không quân anh hùng với bốn binh chủng: Tên lửa, không quân, pháo cao xạ, ra đa.
Chiến công hiển hách này là sự minh chứng hùng hồn sức mạnh của văn hóa Việt Nam, sức mạnh của sự kết hợp hài hòa các yếu tố cách mạng và khoa học, giữa bản lĩnh vững vàng, khí phách tiến công, quyết đánh và trí tuệ biết đánh thắng, sự kết hợp giữa tinh thần lạc quan tin tưởng với đức hy sinh cao thượng. Sự kết hợp hài hòa các yếu tố tinh thần này để tạo nên sức mạnh tổng hợp của nền văn hóa Việt Nam./.